Pand van de Toekomst - Whiteroom

Vrijdag 6 november 2009 kende een bijzondere middag in het Pand van de Toekomst in Groningen. Met een groep van zo’n 15 mensen werd het thema Authentiek Creëren besproken in een masterclass van KennisKwadraat. Jan Willem Wolff opende de sessie met een korte inleiding op het thema, hij besprak ook de nieuwe prijsstelling van de masterclasses. Kort voor deze masterclass werd besloten de prijs van €250,- te handhaven, maar een alternatieve prijst te bieden: iedere deelnemer mag ook een boek inleveren waardoor hij/zij in zijn/haar professionele omgeving geinspireerd is geraakt. De bedoeling is dat de boektitels en de verhalen raadpleegbaar worden op de website van KennisKwadraat, maar ook dat deelnemers elkaars boeken uit de bibliotheek kunnen lenen.

De eerste presentatie werd verzorgd door Jantine Wijtsma, die haar eigen coachingspraktijk heeft. Jantine stelde zich heel kwetsbaar op door te vertellen dat zij het erg spannend vind voor groepen te staan en deze gelegenheid graag gebruikte om zichzelf te oefenen. Zij vertelde ons uitgebreid over de Metaprofiel Analyse, die zij in haar werk veel gebruikt. Het is een methode die je inzicht geeft in je metaprogramma’s, een term uit de NLP afkomstig. Metaprogramma’s zijn zich herhalende patronen in het denken, die zich uiten in emotie en gedrag, die herkenbaar zijn in taal en non-verbaal gedrag, en die bepalend kunnen zijn voor het contact, voor de samenwerking, voor iemands competenties en voor hoe iemand leert en wat hem motiveert. Met een visualisatieoefening kon vervolgens iedere deelnemer voor zichzelf zijn dominante stijl van dat moment bepalen.

Peter van der Tang legde tussen alle presentaties door op geheel eigen wijze uit hoe het Pand van de Toekomst tot stand is gekomen. De sfeer die in de Whiteroom te creëren is met licht en geluid werd door hem uitvoerig gedemonstreerd. Erg mooi!

Aan het eind van de pauze besloot ik mijn eigen column te doen aan de hand van een Rarekiek, een kort bericht over Groningen op de voorkant van het Dagblad van het Noorden. Dit stukje ging over een man die een winkel in tweedehands spullen bezocht, terwijl hij daar zocht werd hij door een vrouw in zijn kont geknepen. Zij kon de verleiding niet weerstaan. Hoewel de blikken daarna vuurspuugden, keerde de man toch naar zijn vrouw thuis terug. Voor mij staat dit korte verhaaltje symbool voor de creërende kracht die iedereen in zich heeft, een impuls gevolgd door een nieuwe energie die niet meer om te keren is.

De laatste spreekster was Wilma Biezen van het Winkler Prins College in Veendam.  Zij vertelde hoe zijn de Creatiespiraal van Marinus Knoope  heeft toegepast op een “echte wens” die ze had, namelijk 20 bussen met kinderen van haar school naar Utrecht laten gaan in het kader van het Dance4Life project, een internationaal project met jongeren om HIV en aids te bestrijden. Aan de hand van een fotopresentatie vertelde zij haar geweldig inspirerend verhaal over het realiseren van een echte wens.

Natuurlijk was er ook nog ruimte om een aantal boeken te bespreken die waren meegenomen door de deelnemers.

Van maandag 30 november tot en met vrijdag 4 december vindt in Amsterdam het Open Innovatie Festival plaats. Op dit festival, georganiseerd door Kim Spinder, zijn vele presentaties en workshops over het nieuwe werken, cocreatie, sociale media, crowdsourcing en open innovatie.

Kim heeft mij gevraagd om op donderdag 3 december een workshop te geven over leiderschap in die nieuwe wereld. Natuurlijk ging ik graag op die uitnodiging in, temeer omdat ik in die sessie een mooie gelegenheid zie om mijn visie en ideeën hierover te toetsen bij anderen, cocreatie dus.

Samen met Emiel Venema spraken wij in Groningen af om alvast een introducerend filmpje voor die sessie en het festival te maken. Dat werd een erg leuke middag, een boeiende diepgaander kennismaking, vol humor én met een mooi resultaat.

In een eerdere post op deze blog schreef ik al over professionalisme, of vakmanschap zo u wil. In het verlengde daarvan vraag ik mij af op welke wijze managers en leiders in organisaties kunnen werken aan het stimuleren van professionaliteit. Ik ben van plan aan de hand van een aantal stellingen de deelnemers mee te nemen in een interactieve sessie over leiderschap. De stellingen zullen onder meer gaan over managers en leiderschap, organiseren vanuit vertrouwen en nieuwe competenties. Wellicht komen we tot een gezamenlijk beeld, maar ik hoop in ieder geval een dialoog te starten die ook na de workshop verder gaat bij de deelnemers.

Welkom op mijn nieuwe site! Een lang gekoesterde wens om mijn webactiviteiten, zoals blog en Twitter, op één duidelijk herkenbare plek samen te laten komen, gaat hiermee in vervulling. Met dank aan Walter Vos, die mij adviseerde, de site samenstelde en al het werk gedaan heeft. Fijn!

Kijk eens rond, geef commentaar of laat gewoon iets horen. Alles mag.

Hartelijks, Bart

Op vrijdagmiddag 26 juni werden door ruim 15 deelnemers aan de Masterclass Kennismanagement van KennisKwadraat heldendaden verricht in de Universiteitsbibliotheek Groningen.

Na een kort welkomstwoord door bibliothecaris Alex Klugkist van de Universiteitsbibliotheek, verplaatste de groep zich naar de zaal Bijzondere collecties. Onder deskundige begeleiding van Gerda Huisman werden wij door een aantal bijzondere boeken geleid van Isidorus van Sevilla, de beschermheilige van internet. Isidorus schreef meerdere boeken, maar is vooral bekend als de eerste samensteller van een encyclopedie, de twintigdelige Etymologiae. Zijn encyclopedie was gedurende de middeleeuwen zeer populair en werd talloze malen gekopieerd. Er zijn nog vele handschriften van bewaard gebleven, waarvan wij er één uit de 10e eeuw mochten bekijken.

Het bijzondere was dat hetzelfde boek een paar eeuwen later nog is aangevuld met een index en dus ook toen nog actueel was. Een paar eeuwen later werd dezelfde tekst nog herdrukt in zogenaamde incunabelen, gedrukte teksten. Het langdurig hergebruik van de tekst gaf een prachtig inzicht in de halfwaardetijd van kennis, die inmiddels natuurlijk verveelvoudigd is.

Terug in ons eigen zaaltje, opende ik mijn verhaal met bovenstaand Noors filmpje over een middeleeuwse helpdesk, dat prima bij het vorige programmaonderdeel aansloot. Aan de hand hiervan kon ik uitleggen dat dit filmpje twee belangrijke elementen van kennis- en innovatiemanagement behandeld: ten eerste zijn veel innovaties inmiddels zo gebruikelijk dat wij ons niet meer kunnen voorstellen dat je het gebruik niet begrijpt, anderzijds geeft het aan hoe belangrijk het is kennis snel en eenvoudig te kunnen delen. Aan de hand van trends en voorbeelden uit mijn praktijk vertelde ik de deelnemers vervolgens over de rol van professionals in organisaties, de zin én onzin van kennismanagement en investeringen in kennissystemen, maar ook over zingeving aan werkprocessen.

Marcel van de Pol van Keridwen bracht kennismanagement terug naar het vertellen van verhalen en van daaruit verder naar de rollen van de verschillende helden in verhalen. De deelnemers oefenden gezamenlijk in het hanteren van perspectieven in het kijken naar verandering en het eigen functioneren. Rond een actuele situatie van een van de deelnemers werd kennis gedeeld vanuit de verschillende heldenrollen uit Marcel’s boek De Dans van de Held.

De middag werd afgesloten met een borrel, waarbij nog verschillende werksituaties werden uitgewisseld en besproken. De inspiratie trilde nog lang na!

De afgelopen maanden heb ik op LinkedIn een poll open laten staan over de drijfveren voor het nieuwe werken in bedrijven en instellingen. Natuurlijk is de statistische relevantie van een dergelijke poll (met ruim 50 respondenten) eenvoudig te weerleggen, maar het geeft wel een aardige indicatie van waar het nu werkelijk om gaat.

In algemene zin is duidelijk te zien dat een cultuurverandering een grote drijfveer voor HNW is (42%), gevolgd door de inrichting van flexibele werkplekken (25%). Die laatste wordt in de commentaren vooral neergelegd als een besparing op werkplekken, terwijl een aantal andere respondenten aangeeft met name het terugdringen van filerijden als een belangrijke drijfveer te zien.

Overigens komt het beeld van de poll ook terug uit de workshops die ik met collega’s van Ordina heb verzorgd voor een grote uitvoeringsorganisatie van de rijksoverheid om een visie te ontwikkelen op het nieuwe werken. Ook daar kwamen dezelfde resultaten als drijfveer terug: cultuurverandering en flexibele werkplekken. Natuurlijk hebben we ook naar een vervolg gekeken: hoe zou je het nieuwe werken willen implementeren? Geheel tegen de verwachting (die je zou kunnen hebben bij bureaucratische uitvoeringsorganisaties) in werd er niet gevraagd om een gestructureerde top-down benadering (visie ontwikkelen, draagvlak, uitwerken, etc.), maar om een bottom-up zandbak met kleinschalige projectjes om te leren werken met nieuwe technologie op de werkplek.

Natuurlijk ben ik benieuwd naar ervaringen van anderen in projecten? Wordt dit beeld herkend?

Op 8 mei jongstleden troffen ruim vijftien managers en professionals uit Noord Nederland elkaar in Veenhuizen voor een Masterclass Authentieke Strategieontwikkeling van KennisKwadraat.

Alleen de ontvangst bij Coco Maria was al mooi: een heerlijke plek, schitterend weer, een prachtig verbouwde boerderij en twee geweldige uitbaters die iedereen opwachtten met een kop koffie en een plak cake. Een heerlijke start van wat een mooie middag beloofde te worden.

Gastheer Jan Willem Wolff trapte kort af met een uiteenzetting over het programma en een inleiding over het thema. Als presentje kreeg iedereen het boek Life Safari van John P. Strelecky mee naar huis, naast een paar schema’s over strategieontwikkeling.

Gastheer Hein Moes vertelde vervolgens het verhaal van zijn eigen strategie, die uiteindelijk had geleid tot de aankoop en inrichting van Coco Maria. Een prachtig verteld levensverhaal, dat emotioneel werd bevestigd door zijn vrouw Jittie.

Vervolgens vertelde Henk Timmerman zijn relaas over strategievorming in twee van zijn projecten, het Projectbureau Veenhuizen en het Nederlands paviljoen voor de Expo 2000 in Hannover. Belangrijke suggesties van Henk: blijf altijd dicht bij jezelf en zorg voor draagvlak. Henk vertelde over de geschiedenis van Veenhuizen, dat ooit werd opgericht door de Maatschappij van Weldadigheid om paupers aan een zinvol bestaan te helpen. De visie van toen, gebaseerd op het faciliteren van zelf wonen en werken in een autarkische samenleving, is ook nu nog actueel in de ontwikkeling van achterstandsgebieden in de wereld.

Vervolgens mocht ik zelf vertellen over persoonlijke strategieontwikkeling in mijn werk, maar ook in mijn relatie. Ik droeg het gedicht ‘Speculaties zijn leuker dan formules‘ van Hans Andreus voor als parabel voor het kunnen spelen met organisatie in plaats van het steeds dichter maken van organisaties met procedures en protocollen. Ook las ik geëmotioneerd een tekstje voor van Marcel Derkse, dat mij kort geleden inspireerde tot een nieuwe blik op mijn relatie.

De middag werd voortgezet met een rit door Veenhuizen met de Boevenbus, waarbij Henk Timmerman vol vuur vertelde over het dorp, de relatie met het gevangeniswezen, de bebouwing en de cultuur. Bij terugkomst werd de middag afgesloten met een koud biertje uit de tap van Henk en heerlijke hapjes van Jittie.

In mijn doorlopende zoektocht naar aspecten van persoonlijk kennismanagement ben ik op zoek naar de drijfveren van professionals om zich ook op als zodanig te gedragen. Onlangs schreef ik daar al over in een boekbespiegeling van het boekje ‘Ontregelen’ van Jos van der Lans. Waarom gedraagt iemand zich zo professioneel als hij of zij doet? Wat is de relatie met kenniswerk?

In mijn eigen werk kom ik dit vraagstuk doorlopend tegen: in projecten, in gedrag van medewerkers, als vraag rondom gewenste output van organisaties, in de discussie over de registratiedwang, etc. Meestal doet de professional het niet goed. Hij levert te weinig output, behandelt zijn klanten niet goed en draagt niet genoeg bij aan de successen van de organisatie. Maar is dat wel zo? Kan dat dan ook anders?

René Jorna, hoogleraar Bedrijfskunde in Groningen, mailde mij naar aanleiding van mijn boekbespiegeling zijn hoofdstuk over de mythe van de manager in het boekje “Mythes in het onderwijs“. Jorna schrijft in zijn hoofdstuk dat de invloed van marktdenken en bureaucratie tot een managementlaag leiden die het professionals in het onderwijs lastig maken datgene te doen waar ze eigenlijk voor bedoeld zijn: kennis overdragen. Grootste probleem is daarbij volgens hem de managementlaag, die het systeem uitvoert en baat heeft bij het in stand houden ervan.

Bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de UvA Evelien Tonkens geeft in haar lezing voor de Raad voor het Openbaar Bestuur (Rob) van vorig jaar een breder perspectief op dit fenomeen. Zij brengt dezelfde twee kaders aan, waarin de ontwikkeling van professionals is gekomen, als René Jorna, maar voegt daar een derde logica aan toe: het professionalisme.

Over dit principe, door hem ook wel ‘seculiere roeping‘ genoemd, schreef de Amerikaanse socioloog Eliot Freidson in “Professionalism. The Third Logic“. Onder professionalisme verstaat hij een arbeidstructuur die kwalitatief beheerst wordt door een beroepsgroep en niet, zoals in de markt- of bureaucratische organisaties, door consumenten of managers. Voor een professional betekent service primair dienstbaarheid aan waarden die uitstijgen boven het bedienen van de markt of het verdienen van managers.(Ketelaar, 2006)

Tonkens zet in haar lezing het professionalisme in naast de beide andere (dominante) systemen in de professionele ruimte, zij houdt zelfs een pleidooi voor verdergaande uitwerking ervan. Als de drijfveer van een professional een roeping (of talent) is, die door een systeem onderdrukt of ontwikkeld kan worden, zou het professionalisme ook een grote, positieve verandering kunnen betekenen voor de werkwijze van professionals. Professionele kennis neemt dan als kwalitatieve beheersing van de arbeidstructuur een belangrijke rol in, de rol van en roep om kennismanagement in de sectoren, de organisatie en rond individuele medewerkers zou daarmee toenemen. Niet in het belang van de cijfers, maar in het belang van de professionele ontwikkeling van de branche en de dienstverlening aan burgers. Natuurlijk vraagt dat wel een omwenteling in visie, vertaald in onder meer managementstijl, competenties, structuren en systemen. Maar iedere reis begint met een eerste stap…

Naar mijn idee zou ook meer commerciële omgevingen vanuit de derde logica kunnen worden ingericht. Het zou een mooi alternatief zijn voor, of op zijn minst een mooie spanning kunnen geven op het huidige marktsysteem dat, zoals wij inmiddels in deze crisis hebben kunnen zien, kan leiden tot hebberigheid en onverantwoorde risico’s. Het zou bovendien het werk voor kenniswerkers in die sectoren aantrekkelijker kunnen maken, omdat ze niet alleen worden ingezet ten behoeve van productie, maar meer uiting kunnen geven aan hun ‘seculiere roeping’ als zingeving aan hun werk.

Op vrijdag 28 november organiseerde Jan Willem Wolff en ik met ons samenwerkingsverband KennisKwadraat een masterclass Authentiek Inspireren in het Het Witte Kerkje van Gasselte. Overigens een schitterende locatie, deze veertiende eeuwse kerk, waarin liefde en leed van de gemeenschap bijna tastbaar aanwezig is.

Voor ongeveer dertig geinteresseerde relaties sprak ds. Jan Vaessen over zijn visie op authentiek inspireren. Gelardeerd met persoonlijke verhalen wist hij de aanwezigen te boeien met een uitleg over authenticiteit (het zelf-zijn) en inspiratie. Jan gaf aan dat werkelijk inspireren zonder authenticiteit niet werkt, authentictiteit is dan dus een voorwaarde om inspirerend te kunnen zijn. Die authenticiteit zou je kunnen afleiden aan de vormen waarin je als kind speelde: waar speelde je mee, wat fantaseerde je? Wat zegt dat over waar je graag mee bezig bent? In samenspraak met een paar deelnemers kwam de conclusie dat het voor iedereen waardevol is een levenslange zoektocht naar je eigenheid te volgen, die niet alleen leidt tot kunnen inspireren, maar zingeeft aan je leven.

Hoewel Floris Venneman nog jong is, is hij toch al acht jaar succesvol ondernemer in Groningen, onder meer op het gebied van markting en inspiratie. Aan de hand van mooie foto’s gaf hij een razendsnelle interpretatie van inspiratie.

Er ontspon zich een gesprek over de enige groene kikker tussen de grijze kikkers. Wil iedereen zich wel in zo’n positie bevinden? Is iedereen zich bewust van zijn eigen groenheid?

Vervolgens speelde Jan op het kerkorgel een prachtig stuk, geinspireerd op de dansende derwisjen van Rumi. De grondtoon C blijft gedurende het hele stuk aanhouden en staat voor de centrale zuil in de moskee, die op zijn beurt staat voor authenticiteit, legde Jan Vaessen ons uit.

Als laatste mocht ik zelf een uitleg geven over inspiratie. Aan de hand van een klein model met een binnen- en buitencirkel vertelde ik over de hele mens, met een binnenste essentie en een een kring van draken, angsten en belemmerende overtuigingen daar omheen. Mede dankzij mijn opleiding aan de Pulsar Academie raak ik ervan overtuigd dat ieder mens zo is en dat ieders uitdaging is zijn talent of essentie uit te bouwen en meer zicht te krijgen op je angsten en overtuigingen. Met dat beeld in het hoofd, keken we naar een speech uit de film Glenngarry Glen Ross.

Mijn vraag was of de deelnemers dit een insprirerende speech vinden, onze conclusie was dat dit soort gedrag nog veel te vaak voorkomt. Natuurlijk wordt door Alec Baldwin ingespeeld op de angsten van de medewerkers van het kantoor in de film, vraag uit het publiek was of deze mensen niet voor hun eigen groene kikker zouden moeten gaan en het bedrijf verlaten. Natuurlijk is dit niet altijd voor iedereen even makkelijk, veel mensen laten zich ‘chanteren’door hun eigen context: kinderen, hypotheek, relatie, status, etc.

Als aflsuiting laat ik een video zien van een man, die meedoet aan de Engelse Idols, hij doet iets in mobiele telefonie en heeft een passie voor zingen…

Gelukkig zijn veel mensen net zo onder de indruk van dit filmpje, dat mij ook nu weer emotioneert. Met een kleine (groene) kikker in mijn keel hebben we het over Paul’s authenticiteit: is het zijn techniek, de kloof tussen kunnen en afkomst, tussen fysiek beeld en stem? Of gaat het over dat moment waarop je zijn blik ziet veranderen van onzekerheid naar volledig opgaan in zijn passie? Of in authentiek inspireren een integraal beeld?

Jan Willem, die het proces van de middag uitstekend heeft begeleid, vat de dag nog eens voor ons samen en bedankt sprekers en aanwezigen. Op deze late vrijdagmiddag is er nog veel na te bespreken, iedereen geniet nog even na onder genot van een drankje. Een bijzondere dag vindt zijn einde als de duisternis is ingevallen….

Hoewel ik nog maar net ben begonnen in het boek Nachttrein naar Lissabon van Pascal Mercier (pseudoniem van de Duitse hoogleraar filosofie Peter Bieri), ben ik getroffen door een passage, waarin hoofdpersoon en arts Prado reflecteert op zijn beslissing om de Mendes, de Slager van Lissabon uit de dictatuur van Salazar, het leven te redden. De vragen die Mercier Prado laat stellen gaan over zijn motieven om de reddende actie uit te voeren.

Natuurlijk is de eerste gedachte, en ook het excuus van Prado naar de woedende Portugezen, dat hij zich aan zijn Eed van Hippocrates heeft gehouden. Maar zelf twijfelt hij daaraan, vraagt zich af of het een echt wilsbesluit is geweest om deze man te redden, of dat het ijdelheid is geweest om te laten zien wat voor goede arts hij eigenlijk is.

In de zoektocht op dit blog naar Persoonlijk Kennismanagement vond ik deze passage erg interessant waar het gaat om de motieven van professionals. Natuurlijk is het voorbeeld van Mercier een voorbeeld in extreme omstandigheden, maar ik raak meer en meer geïnteresseerd in de motieven van professionals om hun werk te doen én op een bepaalde manier te doen.

Vaak vraag ik mij af of professionals zich zo bewust zijn van hun motieven, of ze echt bezig zijn met zingevingvraagstukken waar het hun werk betreft. Hoevaak handel je als professional vanuit een zuiver wilsbesluit? Wie handelt nooit eens uit ambitie? Ben je je altijd bewust van hetgeen je professioneel wilt bereiken in je leven, of zijn gedragsregels bepalend voor het handelen? Ik ga op zoek, neem de Nachttrein zo u wilt… en ben erg nieuwsgierig naar reacties.

Op 17 april jl. woonde ik samen met een aantal collega’s van Ordina de Lifehacking Academy in Amsterdam bij. Dit evenement is een dag vol workshops, unconferences en een netwerkborrel. Allemaal erg inspirerend vormgegeven door onder meer de mensen achter de blog Lifehacking.nl, die ook gekoppeld is aan nu.nl.

Lifehacking volgens…. from Daniel van den Berg on Vimeo

Op deze derde editie van het evenement was, de onder lifehackers bekende, Gina Trapani de belangrijkste spreekster. Zij is webontwikkelaar, schrijft technische artikelen en geeft workshops en lezingen over lifehacking. Gina heeft twee boeken geschreven gebaseerd op de artikelen van het door haar opgerichte Lifehacker.com (één van de meest bezochte weblogs ter wereld met vijftien miljoen bezoekers per maand): ‘Lifehacker: 88 Tech Tricks to Turbocharge Your Day’ en ‘Upgrade Your Life: The Lifehacker Guide to Working Smarter, Faster, Better’. Dit laatste boek komt in het najaar uit in het Nederlands, bij uitgeverij Bruna.

Gina Trapani from Daniel van den Berg on Vimeo

Ik besloot deze dag te onderzoeken op welke manier lifehacking een plek zou kunnen krijgen in mijn wereldje van digitaal werken bij de overheid. Binnen onze marktgroep Digitaal Werken van Ordina Public Management Consulting hebben wij een visie en model ontwikkeld voor digitaal werken in de publieke sector, waarbij waardecreatie voor de organisatie door digitaal werken steunt op twee pijlers: aan de ene kant de digitalisering van processen, wat zich kenmerkt door thema’s als proces-, workflow- en documentmanagement, kostenbeheersing, efficiency, terwijl de andere pijler zich richt op het ondersteunen van professionals, met als thema’s (persoonlijk) kennismanagement en toepassing van technologie, zoals contentmanagement en webtechnologie (wiki’s, tagging, etc.). Beide pijlers zijn sterk intern gefocust, maar in de interactie met burgers, klanten en ketenpartners vinden de toepassingen hun business case.

Het uitdagende van lifehacking is voor mij dat dit een perspectief biedt op het organiseren van de tweede pijler, gericht op kennismanagement binnen de publieke sector. Lifehacking biedt hulp bij het beter zoeken, selecteren, creëren en verspreiden van kennis, zodat het leven van professionals (ik schreef over Professional 2.0 een artikel in IK Magazine, p. 8) in de publieke sector boeiender kan worden. Natuurlijk lees ik ook op blogs zoals Ambtenaar 2.0 dat op dat vlak van alles gebeurt, maar de meeste van onze projecten hebben toch (nog) betrekking op digitalisering van procesondersteuning (workflow- & documentmanagement), gericht op kostenbesparing.

Op 17 juni is de Lifehacking Academy in Groningen, er wordt gefluisterd dat daar het eerste Nederlandse Lifehacking boek zal worden gepresenteerd…